Η ΑΣΙΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΙ ΕΝΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ρύπανσης χωρίς προηγούμενο. Το έζησα και το εισέπνευσα. Ταξίδεψα στην Βόρεια Κίνα και τη Μογγολία κατά το δύσκολο χειμώνα του παρόντος έτους. Ο Δεκέμβρης και ο Ιανουάριος είναι γνωστοί για την χειρότερη τοξικότητα της ατμόσφαιρας. Πυκνοί απειλητικοί περιστροφικοί καπνοί κάνουν ολόκληρες πόλεις να ασφυκτιούν κατ’ αυτή τη περίοδο του έτους. Τις χειρότερες μέρες ήταν πολύ δύσκολο να διακρίνω τον ουρανό. Είναι σαν να ζεις στις σκιές της Μόρντορ. Δεν θα ήθελα αυτές τις συνθήκες διαβίωσης ούτε για τον χειρότερο εχθρό μου, και μισό δισεκατομμύριο ανθρώπων πρέπει ν’αντιμετωπίζουν αυτό το πρόβλημα σε αυτό το μέρος του πλανήτη. Είναι ένας πραγματικός και ανησυχητικός δείκτης για το πόσο η ανθρώπινη επίδραση επηρεάζει το περιβάλλον. Η θέα του γαλάζιου ουρανού έχει γίνει πολύτιμη.
Σκηνές Αποκάλυψης στο κέντρο της Ουλάν Μπατόρ κατά τις ώρες αιχμής. Όλες οι φωτογραφίες είναι του αρθρογράφου.
Υπάρχει μεγάλος αριθμός αιτιών για την ύπαρξη του νέφους: η κατανάλωση ορυκτών καυσίμων, η παραγωγή μετάλλων, η αύξηση του αριθμού αυτοκινήτων, φτωχές περιβαλλοντικές ρυθμίσεις, διαφθορά και μη ευνοϊκές καιρικές συνθήκες- αιτία που αποτελεί και συχνά χρέη αποδιοπομπαίου τράγου. Οι εκπομπές άνθρακα και των αυτοκινήτων είναι οι κύριες αιτίες για την κακή ποιότητα της ατμόσφαιρας. Στην Κίνα η πολεοδομία των ολοένα εκτεινόμενων μεγαλουπόλεως έχει γίνει βιαστικά και χωρίς βάση επί της κοινής λογικής. Πολύ συχνά δεν υπάρχει διαχωρισμός ανάμεσα σε βιομηχανικές και κατοικήσιμες περιοχές. Οι μονάδες παραγωγής ενέργειας από άνθρακα υπάρχουν δίπλα σε συγκροτήματα κατοικιών των πόλεων. Στις πρωτεύουσες της Κίνας και της Μογγολίας – Πεκίνο και Ουλάν Μπατόρ – τα επίπεδα των 2,5Μ στην ατμόσφαιρα έχουν μετρηθεί ως τιμή έκθεσης 40 φορές μεγαλύτερη του επιτρεπτού σύμφωνα με τον Διεθνές Οργανισμό Παγκόσμιας Υγείας. Το 2.5M είναι ένας γενικός όρος για ένα μικροσωματίδιο που βρίσκεται στους καπνούς. Μπορεί να εισχωρήσει στους πνεύμονες και να καταστρέψει τις κυψελίδες των πνευμόνων. Συνδέεται με πλήθος ασθενειών όπως άσθμα, βρογχίτιδα, καρκίνο των πνευμόνων. Η ρύπανση αποτελεί σημαντική παράμετρο στις αιτίες θανάτου 1.6 εκατομμυρίων ανθρώπων στη Κίνα.
Η Μάσκα για τον αέρα.— απαραίτητο αξεσουάρ για να συμπληρωθεί το look του Πεκίνου.
Μίλησα με την Ivy, μια 25χρονη φοιτήτρια ιατρικής από το Πεκίνο. Όταν ξεκίνησε τις σπουδές της το 2014 οι περισσότεροι συμφοιτητές της δεν ήταν ενήμεροι για το πρόβλημα της ρύπανσης ενώ εξηγεί ότι το χειμώνα μια τρομερή ίωση κυκλοφορούσε που έγινε γνωστή ως «ίωση του Πεκίνου». Η Ivy μου αποκάλυψε ότι από το 2015 το κινέζικο ντοκιμαντέρ «Under the Dome» έφερε το θέμα στην επιφάνεια για την ενημέρωση του κοινού. Η Ivy εξηγεί:
“Μετά το ντοκιμαντέρ οι άνθρωποι άρχισαν να νοιώθουν φόβο και άγχος επί του προβλήματος του νέφους. Τώρα το αποκαλούμε Ατμοσφαιρο-Αποκάλυψη»
Στο Πεκίνο φοράει βιομηχανική μάσκα φίλτρου 2,5Μ για να βγει έξω, μια αυξανόμενη τάση σε όλες τις ηλικιακές ομάδες στη Κίνα που ακόμα και οι σχεδιαστές μόδας έχουν ριχτεί στη σχεδίαση εμφανίσιμων μασκών. Αυτό αντικατοπτρίζει την αυξανόμενη ενημέρωση και αντιπροσωπεύει την προσπάθεια απομάκρυνσης της εικόνας του «βιολογικού φρικιού» που συνδέθηκε μ’αυτούς που τις πρωτοφόρεσαν. Ωστόσο, το στίγμα αυτό υπάρχει ακόμα και εξαιτίας του οι άνθρωποι αρνούνται να φορέσουν τη μάσκα.
Πολλοί κινέζοι εμφανίζονται προβληματισμένοι όσον αφορά την αποτελεσματικότητα αυτών των μασκών προστασίας. Υπάρχει η άποψη ότι η μάσκα θα μαζέψει μόνο μολυσμένα σωματίδια που θα συγκεντρωθούν στις διόδους αναπνοής του χρήστη με αποτέλεσμα την μεγαλύτερη έκθεση του χρήστη σε αυτά κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αναμφίβολα, αυτό είναι αλήθεια για τις μάσκες χαμηλής ποιότητας που δεν φέρουν τα σωστά φίλτρα. Ωστόσο δεν πρέπει να παραβλέπουμε ότι η μάσκα αποτελεί μόνο μέσο προστασίας και όχι αντιμετώπιση του προβλήματος της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Η Ivy ελπίζει ότι το νέφος θα κεντρίσει το ενδιαφέρον για τη σημασία της περιβαλλοντικής προστασίας, ένα θέμα για το οποίο οι Κινέζοι δεν έχουν δώσει την αρμόζουσα σημασία αφότου η χώρα μπήκε στη διαδικασία της ταχύτατης βιομηχανοποίησης.
Μια βάρδια δίπλα τη Πύλη του Τιανάνμεν (Πύλη της Ουράνιας Ειρήνης) φορώντας μάσκα προστασίας
Είναι γεγονός ότι ο λαός της Κίνας έχει αρχίζει να αφυπνίζεται όσον αφορά το πρόβλημα της περιβαλλοντικής ρύπανσης. Το 2017 η Κίνα έκανε τη πρώτη της περιβαλλοντική διαδήλωση. Κατά την περίοδο σύνταξης (Φεβρουάριος 2017) μαζικές διαδηλώσεις ξέσπασαν στο Ντακίν για τα υψηλά επίπεδα ρύπανσης και την πρόταση εγκατάστασης νέου εργοστασίου αλουμινίου κοντά στο αστικό κέντρο. Ήμουν παρών στα επακόλουθα διαδηλώσεων διαμαρτυρίας στη πόλη Τσενγκντού, πρωτεύουσα της Σιτσουάν μ. Οι διαδηλωτές κατέλαβαν την κεντρική πλατεία της Τσενγκντού μετά το άκουσμα της κυβερνητικής ανακοίνωσης για την κατασκευή ενός ακόμα πετροχημικού εργοστασίου στα πέριξ της πόλης. Η διαδήλωσε δεν κράτησε για πολύ, κατεστάλη από δύο οχήματα με βαρείς οπλισμούς. Οι Κινέζικες αρχές δεν αντιμετωπίζουν θετικά τους διαδηλωτές και ολόκληρη η πλατεία είχε αποκλειστεί για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα. Οι τακτικές σκληρής χειραγώγησης του κοινού έχουν κάνει τους διαδηλωτές να εφευρίσκουν άλλους τρόπους κέντρισης της προσοχής του κοινού αναφορικά με το πρόβλημα της ρύπανσης. Μια δημιουργική τάση όπου προστατευτικές μάσκες τοποθετήθηκαν σε εικονικά αγάλματα στα κέντρα των πόλεων έγιναν viral στο κινέζικο WeChat, αντίστοιχο του Facebook. Διαδηλωτές σαν αυτούς έχουν ως σκοπό να πολεμήσουν την επίσημη διηγηματική πολιτική στο πλήθος.
Για παράδειγμα τα μέσα ενημέρωσης αρνούνται να χρησιμοποιούν λέξεις όπως «νέφος» και «ρύπανση». Σε μια προσπάθεια να αποκλιμακώσουν την σημασία της κατάστασης τα μέσα προτιμούν να χρησιμοποιούν ποιητικό λεξιλόγιο όπως «χειμωνιάτικη ίωση». Η αιτία της ρύπανσης δεν αναφέρεται από τα μέσα ούτε επίσης και ο αντίκτυπός της στην δημόσια υγεία. Δεν αποτελεί έκπληξη ότι σε αυτή τη χώρα η Google και το Facebook έχουν απαγορευθεί. Η πληροφόρηση είναι περιορισμένη.
“Κύριε Γαλάζιε Ουρανέ πες μας σε παρακαλώ γιατί έχεις κρυφτεί τόσο καιρό;”
Θα πρέπει να αναφέρω ότι η Κινέζικη Κυβέρνηση έχει προσπαθήσει να μειώσει και να αλλοιώσει τις συνέπειες της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, ίσως σε απάντηση στην αλλαγή της συνειδητοποίησης του πληθυσμού. Όταν τα βλέμματα όλων ήταν στραμμένα στην Κίνα κατά τη διάρκεια διεξαγωγής των Ολυμπιακών Αγώνων η βιομηχανική παραγωγή είχε ανασταλεί και η χρήση οχημάτων περιοριζόταν μόνο στη περιοχή Χεμπέι, αυτό είχε σαν αποτέλεσμα μια εβδομάδα με καθαρό ουρανό. Μόλις όμως το αθλητικό γεγονός έλαβε τέλος, οι δουλειές ξεκίνησαν πάλι στους συνήθεις ρυθμούς και τα τοξικά νέφη εμφανίστηκαν πάλι πάνω από το Πεκίνο.
Στη Σαγκάη ετοιμάζονται φουτουριστικά πλάνα για την εγκατάσταση γιγάντιων συστημάτων απορρόφησης και καθαρισμού του αέρα στην κορυφή των ουρανοξυστών. Ωστόσο, αυτά τα συστήματα καθαρισμού δεν είναι αρκετά γιατί δεν αντιμετωπίζουν το πρόβλημα στη ρίζα του. Σήμερα, η ουσιαστική απάντηση έγκειται στην καθαρή ενέργεια. Έκπληξη αποτελεί το γεγονός ότι η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος επενδυτής ανανεώσιμης ενέργειας και ο μεγαλύτερος παραγωγός ηλιακής ενέργειας. Ωστόσο, στηρίζεται ακόμα πολύ στην ενέργεια που βασίζεται στη παραγωγή με βάση τη καύση άνθρακα. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δεν φτάνουν να ακυρώσουν την ποσότητα καύσης άνθρακα. Η Κίνα καταναλώνει ακόμα το 47% του παγκόσμιου άνθρακα. Αν θέλουμε και πάλι καθαρούς ουρανούς τότε όλες οι εκπομπές θα πρέπει να σταματήσουν.
Ένα οπλισμένο στρατιωτικό όχημα αποκλείει την κεντρική πλατεία της πόλης Τσενγκντού
Ο μεγαλύτερος φόβος μου είναι ότι η Κίνα θα ακολουθήσει τυφλά το οικονομικό τα συμφέρον της σε βάρος του περιβάλλοντος και του αέρα που εισπνέουμε. Αν αυτή η περίπτωση ισχύσει, τότε μπορώ να προβλέψω μεγάλο περιβαλλοντικό μεταναστευτικό πρόβλημα τεράστιας κλίμακας κατά το 21ο αιώνα. Ήδη συμβαίνει για πολλούς μετανάστες νέφους που έχουν την δυνατότητα να μετακομίσουν κατά το χειμώνα. Δεν προβλέπεται τέλος στον ορίζοντα όταν το Κινέζικο Κομμουνιστικό Κόμμα κατέχει απόλυτη δύναμη επί της λήψης αποφάσεων και της πρόσβασης στην πληροφόρηση. Οι επιστήμονες μας έχουν προειδοποιήσει για τις καταστροφικές αλλαγές που εμείς οι άνθρωποι προκαλούμε στον πλανήτη μας. Αν επισκεφθείτε τη Κίνα κατά τους μήνες του χειμώνα θα δείτε (αν μπορέσετε) και μόνοι σας, μόνο σιγουρευτείτε ότι θα έχετε και την προστατευτική σας μάσκα μαζί.
