Οι Έλληνες Φιλόσοφοι πίστευαν στην δύναμη που κρύβει η μουσική. Ο Πλάτωνας παραδέχεται ότι η γυμναστική και η μουσική για την Αρχαία Ελλάδα αποτελούσαν τα καλλίτερα συστήματα εκπαίδευσης . Ο Αριστοτέλης  πίστευε στην επιρροή που έχει η μουσική πάνω στην  Ανθρώπινη ψυχή και το πνεύμα και πόσο αυτή παίζει σημαντικό ρόλο στην ιδιωτική και κοινωνική ζωή των Ελλήνων.

Χρόνια πριν, ένα απόγευμα του 1975 μέσα σε ένα γκαράζ στο Caracas της Venezuela, ο τότε  36χρονος καθηγητής μουσικής και οικονομολόγος José Antonio Abreu άρχισε μία σταυροφορία που τότε φαινόταν ουτοπική. Ο σκοπός του ήταν να σώσει όσα ποιο πολλά παιδιά μπορούσε από την φτώχεια και την εγκληματικότητα, διδάσκοντας τους δωρεάν μουσική και φτιάχνοντας μικρές συμφωνικές ορχήστρες

Στην πρώτη πρόβα εμφανίστηκαν μόνο 11 παιδιά. Ο σπόρος μόλις είχε πέσει στην γη δίνοντας ζωή σε αυτό που αργότερα θα γινόταν παγκοσμίως γνωστό ως Το Σύστημα (El Sistema ) (The System). Ένα εκπαιδευτικό σύστημα κατά τις φτώχειας , ένα εργαλείο που θα άλλαζε την κοινωνία δια μέσου της μουσικής.

Φτώχεια δεν είναι μόνο η έλλειψη φαγητού και στέγης. Άλλα εξίσου  όταν κάποιος στερείται την ελευθερία  και την ταυτότητά του. Ο μουσικός μπορεί να λάβει μέρος σε μία ορχήστρα , να παίξει ένα όργανο ή να τραγουδήσει. Tα παιδιά μέσα από αυτήν την διαδικασία αποκτούν αυτοπεποίθηση, μία υγιή υπερηφάνεια και αξία, που τα οδηγεί έξω από την φτώχεια και την μιζέρια. Όταν το παιδί λάβει στα χέρια του το μουσικό όργανο τότε παύει να αισθάνεται ότι είναι φτωχό. Ένα παιδί με ένα βιολί στα χέρια δεν είναι φτωχό! Διότι το βιολί το κάνει να αισθάνεται  πνευματικά πλούσιο.

Jose Antonio Abreu ιδρυτής  EL SISTEMA

Στο δρόμο για το σπίτι, έκλεψαν την τρομπέτα του Ángel, ένα αγόρι 16 που προσπάθησε να παλέψει με δυο οπλισμένους άνδρες που θα μπορούσαν να τον σκοτώσουν. “Άρχισαν να με χτυπάνε και μου πήραν την τρομπέτα. Την πήραν και την πούλησαν για λίγα bolivars. Φοβάμαι ότι θα το κάνουν πάλι, εγώ όμως έχω συγκεντρωθεί στις σπουδές μου και στην ορχήστρα”. Τα απογεύματα  πηγαίνει στην γειτονιά και παίζει κομμάτια του Τσαϊκόφσκι. Όλοι τον σέβονται και νοιάζονται γι’ αυτόν, λέει η Μητέρα του Angel, πρόσφυγας από την Κολομβία που ήρθε στην Βενεζουέλα για μια καλλίτερη ζωή. «Είναι σημαντικός για την γειτονία του, εύχομαι να μπορέσει να επιτύχει και να αφήσει πίσω την άσχημη ζωή».

Λίγο ποιο πέρα ζει η Mayela 16 χρονών που παίζει βιολοντσέλο. Παίρνονταν μαζί τους μία βιόλα, ένα τσέλο και ένα βιολί πηγαίνουν στα γειτονικά σχολεία και κάνουν μικρές συναυλίες. Όπως λέει η ίδια «Προσπαθούμε να επηρεάσουμε τα παιδιά να έρθουν στο El SIstema αντί να γυρνάνε στους δρόμους και να κάνουν άσχημα πράγματα. Προσπαθούμε να Κάνουμε κάτι καλό για την Κοινωνία».

Υπάρχουν αμέτρητες ιστορίες από παιδιά που σώθηκαν από την μουσική. Ο Lenar Akosta  12 χρονών άφησε το σπίτι του. Έκλεβε και έπαιρνε ναρκωτικά μέχρι που τον συνέλαβαν και τον έβαλαν στο αναμορφωτήριο. «Τότε κάποια μέλη του El Sitema με προσέγγισαν και με παρακάλεσαν να παίξω ένα μουσικό όργανο», Θυμάται ο Lenar . «ήθελα να παίξω τρομπέτα αλλά δεν είχε μείνει καμία , το μόνο όργανο που είχε μείνει ήταν το κλαρινέτο και έτσι το πήρα». Σήμερα ο Lenar είναι ένας Κλαρινίστας με διεθνή καριέρα. Σπούδασε με Γερμανική υποτροφία από μία εταιρεία που φτιάχνει πνευστά όργανα και σήμερα είναι ο διευθυντής του μουσικού σχολείου Los Choros, το οποίο είναι εγκατεστημένο στην ίδια περιοχή που βρίσκεται και το αναμορφωτήριο που ήταν κρατούμενος κάποτε.

Ο Διευθυντής του El Sistema Eduardo Méndez δηλώνει ότι «το El Sistema, σε αντίθεση με αυτό που κάποιοι πιστεύουν, δεν προσπαθεί να φτιάξει μουσικούς αλλά να σώσει τα παιδιά και να τους κάνει καλλίτερους πολίτες για την κοινωνία και την χώρα. Το El Sistema προσπαθεί να μεταμορφώσει τους ανθρώπους και να τους δώσει αξίες και εφόδια, προσπαθεί να κρατήσει τα παιδιά μακριά από τους κακόφημους δρόμους προσφέροντας τους γνώσεις και κρατώντας τα σε εγρήγορση. Και φυσικά αυτό έχει τεράστια επιρροή όχι μόνο σε αυτά αλλά σε όλο το κοινωνικό περιβάλλον γύρο τους. Μαζί με την δική τους μεταμόρφωση ωφελείται όλη η οικογένεια γιατί αναγκάζεται να συμμετέχει σε αυτό το σύστημα εκπαίδευσης .Οι γονείς έρχονται στις συναυλίες, καλούν τους συγγενείς και τους φίλους, είναι υπερήφανοι που βλέπουν τις επιδόσεις και την πρόοδο των παιδιών τους.

Επειδή η μουσική είναι αόρατη, έχει την δυνατότητα να διεισδύει στην ψυχή των παιδιών, λέει ο Abreu θυμίζοντας τα λόγια του Πλάτωνα «Η Μουσική δεν επηρεάζει μόνο την ψυχή του ανθρώπου αλλά όλο του το είναι». Ο ίδιος θυμάται με πόση δυσκολία μπόρεσαν να μετατρέψουν την κλασική μουσική σε κάτι πολύ δημοφιλές, σε ένα προϊόν «μαζικής κατανάλωσης». Σήμερα  παντού στην Βενεζουέλα ακόμα και στις ποιο φτωχές γειτονιές γίνονται κονσέρτα με τους κάτοικους αυτών των περιοχών να δείχνουν όλο και μεγαλύτερο σεβασμό στο El Sistema. Ακόμα και σήμερα τονίζω και λέω ότι «ο πολιτισμός για τους φτωχούς δεν μπορεί να είναι ένα φτωχός πολιτισμός». Γι’ αυτό όλα παιδιά  που παίρνουν μέρος στο El Sistema αξίζουν τα καλλίτερα όργανα, τους καλλίτερους δασκάλους και τις καλλίτερες υποδομές. Όσο φτωχότερα είναι τόσο περισσότερη ποιότητα αξίζει να λάβουν.

Σήμερα μετά από πέντε δεκαετίες το El Sistema του Jose Antonio Abreu έχει εξαπλωθεί σε όλη την Βενεζουέλα φτάνοντας ακόμα και στις ποιο απομακρυσμένες περιοχές. Όλες οι κυβερνήσεις που πέρασαν το έχουν υποστηρίξει αναγνωρίζοντας την σπουδαία του προσφορά στην κοινωνία. Κατά την περίοδο του Chavez η χρηματοδότησή άγγιξε τα 65 εκατομμύρια δολάρια το χρόνο. Τα 11 παιδιά που είχαν προσεγγίσει στην αρχή την πρώτη χορωδία τώρα έχουν φτάσει τα 370.000. Προέρχονται κυρίως από φτωχές συνοικίες και εκπαιδεύονται σε 285 σχολεία τα λεγόμενα «Nucleos». Μέσα σε αυτές τις σχολές 285 παιδικές και ενήλικες ορχήστρες, παράλληλα με άλλες 30 επαγγελματικές ορχήστρες δουλεύουν μαζί. Από την αρχή του προγράμματος έχουν δημιουργηθεί 5,620 νέες θέσεις εργασίας.

Τα παιδιά εγγράφονται στα «Nucleos» και επιλέγουν ποιο όργανο θα μάθουν. Τα όργανα τους δίνονται δωρεάν. Οι γονείς το μόνο που είναι υποχρεωμένοι να δίνουν είναι πέντε δολάρια το χρόνο μόνο για την συμμετοχή. Και εδώ είναι η μεγάλη διαφορά με τα κλασσικά συστήματα διδασκαλίας της κλασικής μουσικής. Αντί ο μαθητής να κάνει μονός του μάθημα για να μάθει ένα όργανο, συμμετέχει σε μια μεγάλη ορχήστρα όπου μαθαίνει παίζοντας μαζί με τα υπόλοιπα παιδιά.

Ο Mr. Méndez ο διευθυντής του El Sistema εξηγεί:

Καταρχήν πρώτα απ’ όλα , αυτή μέθοδος διδασκαλίας προκαλεί  ένα συναίσθημα ευθύνης. Ο μαθητής ξέρει ότι όταν δεν παίζει αυτός καλά αυτό μπορεί να επηρεάσει όλη την ορχήστρα. Αυτό συνάμα δημιουργεί έναν υγιή ανταγωνισμό μεταξύ των παιδιών που όταν βλέπουν τον διπλανό τους να τα καταφέρνει σκέφτονται ότι μπορούν να το κάνουν και αυτά. Αντιθέτως με την παραδοσιακή μέθοδο εκμάθησης ενός οργάνου θα χρειαζόντουσαν πολλά χρόνια για να γίνει κάποιος μέλος μίας ορχήστρας και να μπορεί να παίξει ένα κομμάτι του Mahler. Αλλά αυτό δεν είναι το ζητούμενο. Εδώ όταν φτάσεις στην υλικά των τριών και των τεσσάρων μπορείς να παίξεις σε συμφωνική ορχήστρα του Beethoven  και όταν θα είσαι στην ηλικία των επτά και οκτώ θα μπορείς να παίξεις οποιασδήποτε δυσκολίας μουσικό κομμάτι .

Το El Sistema έχει δημιουργήσει πρώτης κατηγορίας μουσικούς παγκοσμίου βεληνεκούς. Κάθε χρόνο έρχονται ατζέντες από την Ευρώπη και Αμερική ψάχνοντας 17 και 18 χρονών ταλέντα. Η ναυαρχίδα του El Sistema η Simón Bolívar Symphony Orchestra, συγκαταλέγεται στις 10 καλλίτερες συμφωνικές ορχήστρες του κόσμου. Κατατάσσοντας την Βενεζουέλα πρώτη ανάμεσα στις χώρες τις παγκόσμιας μουσικής σκηνής. Η Ορχήστρα έχει δώσει παραστάσεις σε όλες τις περιοχές της Λατινικής Αμερικής, στην Αυστραλία, Ευρώπη (Γερμανία, Ιταλία, Ενωμένο Βασίλειο, Σκοτία, Σουηδία, Νορβηγία, Τουρκία, Φιλανδία, Δανία), στην Ασία (Νότια Κορέα, Ιαπωνία, Κίνα). Αλλά το σημαντικότερο απ’ όλα είναι ότι όλα αυτά τα χρόνια κατάφερε να σώσει πολλά παιδιά από την φτώχεια και την μιζέρια. Όταν ο Μαέστρος Abreu ρωτήθηκε αν έχουν καταφέρει τον στόχο τους, απάντησε «Όχι. Πιστεύω ότι ήμαστε στον δρόμο να τον επιτύχουμε… άλλα έχουμε ακόμα πολύ δρόμο να διανύσουμε… πιστεύω ότι ήμαστε ακόμα στην αρχή»

Το El Sistema ανά τον Κόσμο

• Στην Σκοτία, υπάρχει ένα πρόγραμμα του Richard Holloway που προσπαθεί με την σειρά του να βελτιώσει τις συνθήκες ζωής των παιδιών του Raploch , μια μικρή περιοχή στα προάστια του  Stirling, στην Σκωτία.
• Στην Αμερική ένα παρόμοιο σύστημα προσπαθεί να υιοθετήσει και να προάγει τις μεθόδους του El systema,  ως ένα νέο σύστημα που θα μπορέσει να αλλάξει τις ζωές των παιδιών, ένα καινούριο μοντέλο κοινωνικής διαμόρφωσης.
• Σε κάθε επαρχία του Καναδά έχει δημιουργηθεί ένα παρόμοιο σύστημα, με 20 προγράμματα ενεργά και με όλο και περισσότερα να ανοίγουν κάθε χρόνο
• Στο Ηνωμένο Βασίλειο το In Harmony είναι ένα κυβερνητικό σύστημα κοινωνικής ανάπτυξης βασισμένο στο El Sistema
• Στην Πορτογαλία η Orquestra Geração (Η Ορχήστρα γενιάς) λειτουργεί σε 16 κέντρα σε όλη την χώρα και είναι βασισμένο στο El Sistema

Βραβεύσεις

• Στις 14 Φεβρουαρίου 2008, το βραβείο Glenn Gould δόθηκε στον ιδρυτή του El Sistema José Antonio Abreu
• Στις 28 Μαίου 2008, το βραβείο τέχνης του Πριγκιπάτου των Αστουριών απονεμήθηκε στο El Sistema
• Στις 5 Φεβρουαρίου, το βραβείο TED απονεμήθηκε στον José Antonio Abreu για το έργο που επιτέλεσε με τοEl Sistema
• Το 2009, το Σουηδικό βραβείο Polar Music απονεμήθηκε στον Μαέστρο Abreu και στο El Sistema

Πλάτων

Η μουσική είναι ένας ηθικός νόμος. Δίνει ψυχή στο σύμπαν, φτερά στο μυαλό, πτήση στη φαντασία, και τη γοητεία και τη ευθυμία στη ζωή και σε όλα.