Η σχέση του ανθρώπου με το νερό είναι διαχρονική και καθοριστική. Από τα πρώτα υδραγωγεία των Ρωμαίων έως τα σύγχρονα αντιπλημμυρικά έργα, το νερό υπήρξε ταυτόχρονα πηγή ζωής και απειλή. Οι κοινωνίες που κατανόησαν νωρίς τη σημασία της υδραυλικής μηχανικής, μπόρεσαν να επιβιώσουν, να ευημερήσουν και να αφήσουν ένα ανεξίτηλο στίγμα στην ιστορία.
Η Βασιλική Κινστέρνα στην Κωνσταντινούπολη αποτελεί κορυφαίο παράδειγμα βυζαντινής μηχανικής: ένας υπόγειος καθεδρικός ναός του νερού, που εξασφάλιζε την υδροδότηση της πρωτεύουσας για αιώνες. Στον αντίποδα, το G-Cans Flood Control System στο Τόκιο της Ιαπωνίας, ολοκληρωμένο το 2006, συνιστά το μεγαλύτερο υπόγειο αντιπλημμυρικό έργο στον κόσμο. Παρά την απόσταση χιλιετιών και γεωγραφίας, τα δύο έργα συνομιλούν. Η Ιαπωνία, με τη δική της τεχνολογική υπεροχή, ακολουθεί τη βυζαντινή λογική: το νερό πρέπει να ελέγχεται υπόγεια.
Η Βασιλική Κινστέρνα: ένα θαύμα του 6ου αιώνα
Η Βασιλική Κινστέρνα (Yerebatan Sarnıcı) κατασκευάστηκε το 532 μ.Χ. από τον Ιουστινιανό Α΄, σε μια εποχή όπου η Κωνσταντινούπολη αριθμούσε πάνω από μισό εκατομμύριο κατοίκους. Η στρατηγική της σημασία ήταν τεράστια: σε περίπτωση πολιορκίας, η πόλη μπορούσε να επιβιώσει μόνο εφόσον είχε πρόσβαση σε καθαρό νερό.
Η δεξαμενή έχει μήκος 138 μ., πλάτος 65 μ., και χωρητικότητα περίπου 80.000 κυβικών μέτρων νερού. Στηρίζεται σε 336 κίονες ύψους 9 μ., πολλοί εκ των οποίων προέρχονται από αρχαίους ναούς, με διαφορετικά κιονόκρανα. Η αισθητική αρτιότητα συνδυάζεται με τεχνική τελειότητα: το δάπεδο είναι επενδυμένο με υδραυλικό κονίαμα ώστε να αποτρέπει διαρροές, ενώ η οροφή είναι θολωτή για να κατανέμει τα φορτία.
Η παρουσία των περίφημων κεφαλών της Μέδουσας, που στηρίζουν δύο κίονες, υπενθυμίζει ότι η μηχανική του Βυζαντίου δεν ήταν άμοιρη συμβολισμού. Η προστασία από τη μυθική ματιά της Μέδουσας μετατράπηκε σε αρχιτεκτονικό μοτίβο για την προστασία της ίδιας της πόλης.
Το G-Cans του Τόκιο: σύγχρονος καθεδρικός της μηχανικής
Στον 21ο αιώνα, η Ιαπωνία, χώρα που πλήττεται συχνά από τυφώνες, σεισμούς και έντονες βροχοπτώσεις, χρειάστηκε να αντιμετωπίσει το πρόβλημα των πλημμυρών σε μια μητρόπολη 40 εκατομμυρίων κατοίκων. Το αποτέλεσμα ήταν το G-Cans (Metropolitan Area Outer Underground Discharge Channel), το μεγαλύτερο αντιπλημμυρικό έργο του πλανήτη.
Το σύστημα αποτελείται από πέντε σιλό βάθους 65 μ. και διαμέτρου 32 μ., συνδεδεμένα με σήραγγες μήκους 6,4 χλμ. Η κεντρική δεξαμενή, που θυμίζει υπόγειο ναό, έχει ύψος 25 μ. και μήκος 177 μ., με σειρές από γιγαντιαίες κολόνες σκυροδέματος. Η χωρητικότητα ξεπερνά τα 670.000 κυβικά μέτρα νερού. Με ισχυρές αντλίες, το νερό διοχετεύεται στον ποταμό Έντο, αποτρέποντας καταστροφικές πλημμύρες.
Αν η Βασιλική Κινστέρνα έσωζε μια πόλη-κράτος από τους εχθρούς, το G-Cans σώζει μια σύγχρονη μητρόπολη από την ορμή της φύσης.
Οι Ιάπωνες μηχανικοί, γνωστοί για τον σεβασμό τους στην παράδοση και την ικανότητα να ενσωματώνουν ξένα στοιχεία, δεν έκρυψαν ότι έργα όπως η Βασιλική Κινστέρνα υπήρξαν αντικείμενα μελέτης. Η βασική ιδέα –ότι το νερό μπορεί να δαμαστεί υπόγεια σε τεράστιους χώρους– αποτέλεσε πηγή έμπνευσης.
Η Ιαπωνία δεν αντέγραψε το Βυζάντιο· το επανανοηματοδότησε. Ενώ οι Βυζαντινοί αποθήκευαν το νερό ως πολύτιμο αγαθό, οι Ιάπωνες το περιορίζουν ως δυνητικό κίνδυνο. Το υπόδειγμα είναι διαφορετικό, αλλά η αρχή κοινή: η μηχανική πρέπει να προηγείται της καταστροφής.
Αρχιτέκτονες και πολιτικοί μηχανικοί στην Ιαπωνία έχουν αναφερθεί στο πώς οι υπόγειες δεξαμενές της αρχαιότητας έδειξαν έναν δρόμο. Ο «υπόγειος ναός» του G-Cans δεν είναι μόνο τεχνικό επίτευγμα, είναι και μια δήλωση ότι οι μεγάλες ιδέες δεν ανήκουν αποκλειστικά σε έναν πολιτισμό. Επαναλαμβάνονται, μετασχηματίζονται και επανεμφανίζονται σε νέα συμφραζόμενα.
| Χαρακτηριστικό | Βασιλική Κινστέρνα (Κωνσταντινούπολη) | G-Cans (Τόκιο) |
|---|---|---|
| Χρονολογία | 532 μ.Χ. (Ιουστινιανός Α΄) | 2006 (έναρξη 1992) |
| Σκοπός | Αποθήκευση και παροχή καθαρού νερού | Προστασία από πλημμύρες / αποστράγγιση |
| Χωρητικότητα | ~80.000 κ.μ. | ~670.000 κ.μ. (200 τόνοι/δευτ. άντληση) |
| Υλικά & Κατασκευή | Πλίνθοι, μάρμαρο, θολωτή οροφή, κίονες | Οπλισμένο σκυρόδεμα, σιλό, σήραγγες |
| Αρχιτεκτονικό/Αισθητικό στοιχείο | Θολωτή δεξαμενή, κεφαλές Μέδουσας | “Υπόγειος Καθεδρικός Ναός” |
| Τεχνολογική αντίληψη | Αποθήκευση για επιβίωση | Δραστική αντιμετώπιση πλημμυρικών κινδύνων |
| Κληρονομικό έργο | Αρχαιολογικό μνημείο, τουρισμός | Λειτουργικό έργο, τεχνικό σύμβολο |
Πηγές: Yılmaz Emre N., The Big Basilica Cistern (τεχνικά χαρακτηριστικά) ArticHaeologyde.wikipedia.org+6Βικιπαίδεια+6Βικιπαίδεια+6The Byzantine Legacy+1WIRED+6Βικιπαίδεια+6de.wikipedia.org+6yerebatan.com+10turkishneurosurgery.org.tr+10hum54-15.omeka.fas.harvard.edu+10.
Wikipedia – σειριακή τεχνική συνοπτική καταγραφή Βικιπαίδεια+1. ύστερη ανάλυση των τιμών ροής, αντλιών & δομής του G‑Cans Japan Up CloseWIREDReutersg-nets.metro.tokyo.lg.jp.
0